Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi, bổ sung năm 2024 đã mang đến nhiều điểm mới đáng chú ý, nhằm cải thiện quyền lợi cho người lao động và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội. Một trong những điểm mới đáng chú ý nhất trong luật BHXH là việc: mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm, đặc biệt là việc tăng cường bảo vệ quyền lợi cho nhóm lao động tự do và nhóm lao động không ổn định.

 

Trước đây, việc tham gia BHXH chủ yếu áp dụng cho lao động làm việc trong các doanh nghiệp có quan hệ lao động rõ ràng, trong khi nhóm lao động tự do hoặc nhóm lao động không ổn định (lao động làm các công việc tạm thời, theo mùa vụ và không thường xuyên, lao động trong khu vực phi chính thức,...) gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các quyền lợi BHXH. Tuy nhiên, với sự thay đổi trong luật BHXH mới, nhóm lao động này được hướng tới với những chính sách bảo vệ tốt hơn. Cụ thể:

 

- Luật BHXH 2024 quy định mở rộng đối tượng được tham gia và thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH bằng việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.

 

- Bên cạnh đó, Luật BHXH 2024 nâng quyền lợi bảo hiểm đối với người đóng bảo hiểm tự nguyện lên 4 chế độ: trợ cấp thai sản; hưu trí; tử tuất; bảo hiểm tai nạn lao động theo quy định của Luật An toàn, vệ sinh lao động, thay vì chỉ có 2 chế độ là hưu trí, tử tuất như quy định của Luật BHXH 2014.

 

Việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, đặc biệt là việc tăng cường bảo vệ quyền lợi cho nhóm lao động tự do và nhóm lao động không ổn định, mang lại những ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với người lao động mà còn đối với sự phát triển bền vững của xã hội và nền kinh tế. Các ý nghĩa này có thể được nhìn nhận qua những khía cạnh sau:

 

Bảo vệ quyền lợi cho nhóm lao động tự do và lao động không ổn định, khuyến khích sự tham gia của các nhóm lao động trước đây không được bảo vệ:

 

Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố và lao động không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương, giúp bảo vệ quyền lợi cho những đối tượng thuộc nhóm này, vốn trước đây không được bao phủ đầy đủ bởi các chế độ BHXH. Điều này giúp họ được tiếp cận các chế độ bảo hiểm như thai sản, hưu trí, tử tuất và bảo hiểm tai nạn lao động, từ đó cải thiện chất lượng sống và đảm bảo quyền lợi lâu dài cho họ.

 

Với các nhóm lao động tự do, họ có thể không tham gia BHXH bắt buộc do tính chất công việc không ổn định, thì việc mở rộng các chế độ bảo hiểm tự nguyện với 4 chế độ thay vì chỉ có 2 chế độ như trước đây (hưu trí, tử tuất) sẽ khuyến khích họ tham gia bảo hiểm tự nguyện và hưởng quyền lợi từ các chế độ hỗ trợ. Điều này không chỉ giúp họ có sự bảo vệ lâu dài mà còn gia tăng tính công bằng trong việc cung cấp các chế độ phúc lợi xã hội.

 

Tăng cường tính bền vững và ổn định xã hội:

 

Việc tham gia BHXH, đặc biệt là các nhóm lao động tự do và không ổn định, giúp giảm thiểu nghèo đói và bảo vệ quyền lợi xã hội, đảm bảo rằng những người không có thu nhập ổn định trong suốt cuộc đời vẫn có sự hỗ trợ khi gặp rủi ro về sức khỏe, tai nạn lao động, hoặc khi về già. Điều này giảm bớt gánh nặng cho xã hội trong việc trợ cấp cho các nhóm yếu thế.

 

Việc bổ sung chế độ bảo hiểm tai nạn lao động cũng là một điểm quan trọng, giúp bảo vệ các nhóm lao động trước những rủi ro không lường trước được trong công việc, từ đó giúp xã hội phát triển bền vững hơn khi sức khỏe và an toàn cho người lao động được đảm bảo.

 

Tác động tích cực đến nền kinh tế:

 

Tạo động lực cho phát triển nền kinh tế. Khi người lao động tham gia BHXH đầy đủ và được bảo vệ quyền lợi, họ có thể làm việc ổn định hơn, giảm thiểu các rủi ro về mất thu nhập hoặc sức khỏe. Điều này giúp tăng năng suất lao động và đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

 

Một hệ thống BHXH rộng rãi và mạnh mẽ, sẽ tạo ra một môi trường lao động ổn định và đáng tin cậy, góp phần thu hút các nhà đầu tư và tăng trưởng doanh nghiệp. Việc bảo vệ quyền lợi của người lao động cũng nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

 

Tạo dựng niềm tin và công bằng xã hội:

 

Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH là một biện pháp giảm bất bình đẳng xã hội giữa các nhóm lao động chính thức và không chính thức. Những người lao động không ổn định trước đây có thể được tiếp cận đầy đủ hơn các chế độ bảo hiểm, từ đó tạo ra sự công bằng hơn trong việc hưởng các phúc lợi xã hội.

 

Khi người lao động thấy rõ lợi ích từ hệ thống BHXH, họ sẽ cảm thấy an tâm và tin tưởng vào các chính sách bảo vệ quyền lợi của nhà nước. Điều này tạo niềm tin vào chính quyền và các chính sách phát triển xã hội, giúp duy trì sự ổn định trong xã hội.

 

Có thể nói: Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH và nâng cao quyền lợi bảo hiểm là một bước tiến quan trọng để bảo vệ người lao động, đặc biệt là những nhóm lao động tự do và không ổn định. Điều này có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự công bằng xã hội, sự phát triển của nền kinh tế và ổn định của hệ thống bảo hiểm xã hội. Chính sách này không chỉ bảo vệ người lao động mà còn tạo ra một hệ sinh thái lao động bền vững và phát triển, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phát triển bền vững của đất nước.

 

Phạm Thị Thanh Tâm

Chủ tịch Công đoàn Dệt May Việt Nam