Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) là hành lang pháp lý quy định những chế độ, chính sách bảo hiểm quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi và an sinh xã hội lâu dài cho người lao động. Năm 2024, Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp 7. Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 gồm 11 chương, 141 điều, sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

 

Luật BHXH năm 2024 có nhiều điểm mới tác động đến quyền lợi của người lao động. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp một số điểm mới có liên quan chặt chẽ đến các chế độ, quyền lợi bảo hiểm xã hội của người lao động.

 

1. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

 

Điều 2 Luật BHXH năm 2024 quy định mở rộng đối tượng tham gia bắt buộc chế độ BHXH đối với các đối tượng sau: người lao động làm việc theo hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên; người lao động làm việc không trọn thời gian; chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; Người lao động làm việc không trọn thời gian; Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.

 

Quy định mới này giúp cho người lao động, đặc biệt là người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt, ngắn hạn có cơ hội tiếp cận hệ thống BHXH và hưởng các quyền lợi bảo hiểm khi cần thiết.

 

2. Sửa đổi quy định về chế độ ốm đau và thai sản đối với đối tượng BHXH bắt buộc

 

Luật BHXH năm 2024, đã có những thay đổi quan trọng về chế độ ốm đau (từ Điều 42 đến Điều 49) và thai sản đối với đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, cụ thể là:

 

- Bổ sung đối tượng hưởng chế độ ốm đau và thai sản là đối tượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Trước đây, nhóm đối tượng này chỉ được hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

 

- Thay đổi quy định về thời gian hưởng chế độ ốm đau cho bệnh dài ngày: Thời gian nghỉ chế độ ốm đau của người lao động, bao gồm cả trường hợp mắc bệnh dài ngày, được xác định dựa trên thời gian đóng BHXH và điều kiện làm việc. Như vậy, người lao động mắc bệnh dài ngày không còn được hưởng chế độ ốm đau tối đa 180 ngày như quy định của Luật BHXH 2014.

 

- Bổ sung quy định về mức hưởng trợ cấp ốm đau không trọn ngày: cụ thể, mức hưởng trợ cấp ốm đau nửa ngày được tính bằng một nửa mức hưởng trợ cấp ốm đau một ngày.

 

-  Tăng số ngày nghỉ việc để đi khám thai: lao động nữ được nghỉ việc để đi khám thai mỗi lần 2 ngày (quy định cũ 1 ngày, chỉ được nghỉ 02 trong trường hợp xa cơ sở y tế, thai có bệnh lý hoặc không bình thường)

 

3. Bổ sung chế độ thai sản đối với đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

 

Điều 94 Luật BHXH năm 2024 quy định người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con nếu đáp ứng đủ điều kiện (đóng BHXH từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con) thì được hưởng trợ cấp bằng 2.000.000 đồng cho mỗi con. Quy định mới này giúp tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện, thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện, tạo điều kiện tốt hơn cho lao động nữ, đặc biệt là lao động trẻ tuổi, lao động tự do có quyền lợi an sinh xã hội khi sinh con.

 

4.Thay đổi quy định về hưởng BHXH một lần

 

Luật BHXH năm 2024 (Điều 70 và Điều 102) sửa đổi quy định về hưởng BHXH một lần với một số điểm khác biệt so với quy định của Luật BHXH 2014 như sau:

 

- Thay đổi điều kiện về số năm đóng BHXH (giảm từ 20 năm xuống 15 năm)

 

- Bổ sung trường hợp người lao động không muốn nhận BHXH một lần có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng và được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước đóng.

 

Cùng với thay đổi về quy định BHXH một lần, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 còn bổ sung, sửa đổi các quy định khác tạo sự đồng bộ, thống nhất theo hướng khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần. Cụ thể là người lao động không hưởng BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để tiếp tục tham gia thì có cơ hội được thụ hưởng các quyền lợi cao hơn như: (i) Khi tiếp tục tham gia được hưởng các chế độ với mức hưởng cao hơn; (ii) Được hưởng lương hưu với điều kiện dễ dàng hơn và trong thời gian hưởng lương hưu được Quỹ BHXH đóng BHYT; (iii) Được hưởng trợ cấp hằng tháng khi không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, trong thời gian này được ngân sách nhà nước đóng BHYT. Những quy định thay đổi này nhằm tăng cường quyền lợi của người lao động, đảm bảo an sinh xã hội bền vững.

 

5. Giảm điều kiện thời gian tối thiểu đóng BHXH được hưởng lương hưu

 

Điều 98 Luật BHXH năm 2024 gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu của người tham gia BHXH thông qua việc giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm. Theo quy định cũ (Luật BHXH 2014) người lao động phải đóng BHXH đủ 20 năm mới đủ điều kiện hưởng lương hưu. Quy định này tạo cơ hội cho những người lao động có thời gian làm việc ngắn như những người tham gia BHXH muộn (45 tuổi với nữ - 47 tuổi với nam) hoặc gián đoạn, không liên tục vẫn có thể được hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu, thay vì phải rút BHXH một lần như trước đây.

 

6. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội cho người không có lương hưu để hình thành hệ thống BHXH đa tầng

 

Luật BHXH năm 2024 đã bổ sung chương III về trợ cấp hưu trí xã hội (từ Điều 21 đến Điều 24). Theo đó, trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, trong đó giảm độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội xuống 75 tuổi (quy định hiện hành là 80 tuổi). Riêng đối với người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo thì từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

 

7. Bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung

 

Luật BHXH năm 2024 bổ sung chương VIII quy định về Bảo hiểm hưu trí bổ sung, trong đó quy định về đối tượng, nguyên tắc, Quỹ Bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.

 

Có thể thấy những thay đổi trong Luật BHXH năm 2024 đã mở rộng quyền lợi, khuyến khích người lao động tham gia bảo hiểm lâu dài để đảm bảo an sinh khi về già. Sự thay đổi này là một bước tiến quan trọng giúp nâng cao phúc lợi cho người lao động và đảm bảo hệ thống an sinh xã hội bền vững hơn trong tương lai.

 

Bích Trần